Czy szkoła może wymagać udziału w wycieczkach?

Szkoła nie może bezwzględnie wymagać udziału uczniów w wycieczkach szkolnych, z wyjątkiem wycieczek przedmiotowych realizowanych podczas zajęć lekcyjnych. Każdy wyjazd wymaga odrębnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych, a jej brak skutkuje niemożnością uczestnictwa dziecka w wycieczce. Przyjrzyjmy się dokładniej przepisom i zasadom regulującym tę kwestię.

Prawne aspekty organizacji wycieczek szkolnych

Wycieczki szkolne podlegają ścisłym regulacjom prawnym określonym w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 roku. Zgodnie z tymi przepisami, każda wycieczka wymaga zatwierdzenia przez dyrektora szkoły w formie specjalnego dokumentu – karty wycieczki. Proces organizacyjny zaczyna się od starannego zaplanowania celu i programu wyjazdu, a dyrektor placówki wyznacza kierownika oraz opiekunów spośród zatrudnionych pedagogów.

Co istotne, uczestnictwo niepełnoletnich uczniów w wycieczkach, poza wyjazdami przedmiotowymi odbywającymi się zamiast regularnych lekcji, wymaga pisemnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie dopuszcza możliwości udzielenia jednorazowej zgody obejmującej wszystkie wycieczki – takie rozwiązanie stanowiłoby zbyt daleko idącą ingerencję we władzę rodzicielską. Oznacza to w praktyce, że rodzice muszą wyrazić osobną zgodę na każdą wycieczkę – nie można wydać jednej, uniwersalnej zgody na wszystkie wyjazdy planowane w roku szkolnym czy na danym etapie edukacji.

Jeśli rodzice nie wyrażą zgody lub uczeń nie dostarczy wymaganych dokumentów, jego udział w wycieczce zostaje wykluczony. Praktyka ta wynika z podstawowej zasady poszanowania praw rodzicielskich w procesie kształcenia i wychowania.

Sprawdź także nasz artykuł: Wycieczki szkolne a prawo oświatowe – co warto wiedzieć?

Bezpieczeństwo uczniów jako priorytet

Zapewnienie bezpieczeństwa uczestników stanowi nadrzędny cel podczas planowania i realizacji wycieczek. Od 15 lutego 2024 roku obowiązują nowe przepisy wprowadzające Standardy Ochrony Małoletnich, które szkoły, przedszkola i inne placówki oświatowe muszą wdrożyć. Regulacje te odnoszą się również do wyjazdów organizowanych przez szkołę.

Podczas wycieczki wszyscy opiekunowie, nauczyciele i pracownicy zobowiązani są do przestrzegania tych standardów. Nauczyciel sprawujący opiekę nad uczniami musi posiadać przy sobie dokumenty potwierdzające jego uprawnienia do pełnienia tej funkcji. Liczba opiekunów musi być odpowiednio dostosowana do liczebności grupy, z uwzględnieniem wieku uczestników oraz ich indywidualnych potrzeb.

Warto podkreślić, że uczeń biorący udział w wycieczce powinien posiadać aktualne badania lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych. Obecne trendy w organizacji wyjazdów szkolnych kładą szczególny nacisk na kwestie bezpieczeństwa, zrównoważony rozwój oraz praktyczne aspekty edukacji.

Kluczowe role i odpowiedzialność w organizacji wycieczek

W procesie przygotowania i realizacji wycieczek szkolnych uczestniczy kilka osób pełniących ściśle określone funkcje:

Kierownik wycieczki – nauczyciel zatrudniony w danej placówce, posiadający odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne, odpowiedzialny za opracowanie programu i regulaminu wycieczki oraz zapoznanie z nim wszystkich uczestników.

Opiekun wycieczki – osoba wyznaczona przez dyrektora, której głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa podopiecznych.

Dyrektor szkoły – zatwierdza dokumentację wycieczki i wyznacza kierownika oraz opiekunów.

Szkoła może zorganizować wycieczkę we własnym zakresie lub skorzystać z usług podmiotów specjalizujących się w organizacji imprez turystycznych. Biuro podróży figurujące w Ewidencji Touroperatorów może przejąć wszystkie obowiązki związane z przygotowaniem wyjazdu i wziąć odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów. Współpraca szkół z profesjonalnymi biurami podróży cieszy się rosnącą popularnością, gdyż odciąża nauczycieli i zapewnia wyższy standard organizacyjny.

Przepisy dopuszczają również udział osób trzecich, takich jak rodzice, w roli dodatkowych opiekunów, jednak muszą oni przestrzegać wszystkich zasad wynikających ze Standardów Ochrony Małoletnich.

Może Cię zainteresować: Czy wycieczki szkolne są obowiązkowe w polskim systemie edukacji?

Edukacyjna wartość szkolnych wyjazdów

Wycieczki stanowią nieodłączny element procesu dydaktycznego, pełniąc funkcje rekreacyjne, integracyjne oraz edukacyjne. Rozwijają kompetencje społeczne i emocjonalne uczniów, a także pobudzają ciekawość poznawczą i motywację do nauki poprzez bezpośrednie doświadczenia.

Program i forma każdej wycieczki powinny uwzględniać wiek uczestników, ich zainteresowania, potrzeby oraz stan zdrowia. Właściwie zorganizowane wyjazdy łączą aspekty edukacyjne, społeczne i emocjonalne, stając się skutecznym narzędziem wspierającym rozwój młodych ludzi.

Na uwagę zasługuje rządowy program „Poznaj Polskę”, który zapewnia dofinansowanie na organizację wycieczek szkolnych, umożliwiając uczniom poznawanie własnego kraju. W 2021 roku dzięki temu programowi zrealizowano blisko 5 tysięcy wycieczek, a łączna kwota dofinansowania sięgnęła prawie 35 milionów złotych. Z tej inicjatywy skorzystało ponad 215 tysięcy uczniów. Na rok 2022 zaplanowano znaczące zwiększenie budżetu programu do 100 milionów złotych, co świadczy o dostrzeżeniu wartości edukacyjnej takich wyjazdów.

Zapoznaj się także z: Wycieczki szkolne – inwestycja w rozwój czy zbędny wydatek?

Podsumowanie

Podsumowując rozważania, placówki oświatowe nie mogą obligatoryjnie wymagać udziału wszystkich uczniów w wycieczkach szkolnych, z wyjątkiem wyjazdów stanowiących integralną część zajęć przedmiotowych. Każda wycieczka wymaga indywidualnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów, a jej brak lub niedostarczenie wymaganych dokumentów skutkuje nieuchronnie wykluczeniem ucznia z wyjazdu.

Organizatorzy wycieczek muszą skrupulatnie przestrzegać przepisów prawa oświatowego oraz priorytetowo traktować kwestie bezpieczeństwa. Odpowiedzialność za przebieg wycieczki spoczywa wspólnie na dyrektorze szkoły, kierowniku wycieczki oraz opiekunach, co zapewnia kompleksowe podejście zarówno do bezpieczeństwa uczestników, jak i realizacji założonych celów edukacyjnych.

Choć wycieczki szkolne nie mogą być obowiązkowe dla wszystkich uczniów, stanowią niezwykle cenny element procesu kształcenia, wspierający wielowymiarowy rozwój dzieci i młodzieży. Dlatego szkoły powinny dążyć do organizowania atrakcyjnych wyjazdów i zachęcać do uczestnictwa, jednocześnie respektując decyzje rodziców w tej kwestii.

Źródła

https://auxilia-oswiata.pl/wycieczki-szkolne-a-obowiazki-organizatora/
https://oswiataiprawo.pl/porady/zgoda-na-uczestnictwo-w-wycieczkach-szkolnych/
https://wakacjeiferie.pl/wycieczka-szkolna-w-2024-roku/
https://fokus.waw.pl/aktualnosci/item/733-jak-zorganizowac-wycieczke-szkolna
https://wartowiedziec.pl/edukacja-kultura-i-sport/63300-poznaj-polske-dofinansowanie-na-wycieczki-szkole-dla-uczniow
https://www.iwspo.pl/prawo-oswiatowe-a-wycieczki-szkolne-co-mowi-ustawa
https://centrumverte.pl/blog/zasady-bezpieczenstwa-na-wycieczkach-szkolnych-bhp-na-wycieczkach/
https://joannaroga.pl/znaczenie-wycieczek-szkolnych-w-edukacji-uczniow/